gastritis

gastritis: 10 praktische tips & nuttige informatie

Maagslijmvliesontsteking

Gastritis is de medische term voor een ontsteking aan het maagslijmvlies. Het is een veel voorkomende aandoening, want meer dan de helft van alle 50-plussers heeft gastritis. De symptomen zijn niet altijd duidelijk aanwezig. Dat komt omdat de aandoening er vele jaren over doet om zich te ontwikkelen. De aandoening uit zich in de vorm van een naar gevoel tot pijnklachten in de bovenbuik. Soms kan de ontsteking complicaties veroorzaken, zoals een maagbloeding. Gastritis wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door een jarenlange irritatie van het maagslijmvlies. Het betreft in dat geval een chronische gastritis. Wanneer de maagslijmvliesontsteking zich plotseling aandient, spreekt men over acute gastritis (lees hier meer over in tip 5). Mensen met een chronische gastritis hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van maagkanker.Een ontsteking van het maagslijmvlies wordt veroorzaakt door irritaties. Naast de onderverdeling in acute gastritis en chronische gastritis (type a en type b), kun je gastritis ook aan de hand van de oorzaken onderverdelen.

Atrofische gastritis

De ontsteking van het maagslijmvlies wordt veroorzaakt door een abnormale reactie van het immuunsysteem. Het lichaam maakt hier zelf antistoffen aan die schade aanrichten aan het maagslijmvlies. Oudere mensen en mensen waarvan een deel van de maag is verwijderd hebben voor deze vorm van gastritis een verhoogd risico. Lees meer over atrofische gastritis in tip 7.

Eosinofiele gastritis

De gastritis is het gevolg van een allergische reactie of een spoelworminfectie. Lees meer over deze vorm van maagslijmvliesontsteking in tip 8.

De ziekte van Ménétrier

Deze aandoening wordt ook wel omschreven als reuzenplooienmaag vanwege de ongewone, sterk verdikte plooien in het maagslijmvlies. Deze plooien verdringen de normale cellen in de maagwand, waardoor de maag minder zuur kan produceren. Andere verschijnselen zijn vergrote klieren met vocht gevulde cysten. Lees meer over deze specifieke vorm van gastritis in tip 9.

Acute gastritis

Acute gastritis is een ontsteking van het maagslijmvlies dat plotseling veroorzaakt wordt door een beschadiging. De beschadiging kan verschillende oorzaken hebben:

Sterk irriterende stoffen

De inname van een sterk irriterende stof, bijvoorbeeld het drinken van een grote hoeveelheid sterke drank. Maar ook een grote hoeveelheid aspirine of non-steroïde ontstekingsremmers kunnen een plotselinge beschadiging in het maagslijmvlies veroorzaken, waardoor er een ontsteking kan ontstaan. Heel pikant eten kan overigens ook een veroorzaker zijn. Ook is de inname van bijtende stoffen (denk aan het drinken van een schoonmaakmiddel door kinderen) een bekende veroorzaker van acute gastritis.

Hoge dosis straling

Radiotherapie kan acute gastritis veroorzaken.

Ernstige ziekte

Een ernstige ziekte, bijvoorbeeld bloedvergiftiging kan leiden tot een acute gastritis.

Hevige bloedingen

Hevige bloedingen zijn uitgebreide verwondingen, waaronder ook brandwonden.

Virus, bacterie of schimmel

Bij jonge kinderen is vooral een virus de oorzaak van een acute gastritis. Zo kan een buikgriep verantwoordelijk zijn voor de ontsteking van het maagwandslijmvlies. Het komt ook bij volwassenen voor. De algemene symptomen van gastritis (pijn in de maagstreek, opgeblazen gevoel) gaan gepaard met koorts, krampen en diarree.

Een acute gastritis verdwijnt meestal vanzelf op het moment dat de oorzaak van de gastritis is weggenomen. Soms schrijft de arts maagzuurremmende medicijnen voor om de genezing van het maagslijmvlies te bevorderen. 

Atrofische gastritis

Atrofische gastritis is een chronische maagslijmvliesontsteking die een permanente verandering in het slijmvlies veroorzaakt. Het risico op maagkanker is bij deze aandoening verdrievoudigd. Door de verandering wordt het slijmvlies dunner wat tot gevolg heeft dat de klierbuizen in de maagwand in aantal en lengte sterk verminderen. De klierbuizen scheiden geven maagsap af. Dit maagsap heeft twee belangrijke functies: het voedsel wordt ermee voorbewerkt voor vertering en het doodt bacteriën in de maag. Het eiwit intrinsieke factor is een onderdeel van het maagsap. Het is nodig om vitamine B12 in de darmen te kunnen opnemen. Wanneer het lichaam een tekort aan vitamine B12 krijgt, kan dit ernstige gevolgen hebben: van bloedarmoede tot zenuwbeschadiging.    

Het lichaam heeft standaard een voorraad vitamine B12. Het kan daarom vele jaren duren voordat er een tekort aan vitamine B12 ontstaat. Een tekort aan vitamine B12 heeft bloedarmoede tot gevolg. De klachten komen sterk overeen met de ‘gewone’ bloedarmoede. Men voelt zich slap, moe, licht in het hoofd, de gelaatskleur is bleek en er is weinig tot geen eetlust. Ander symptomen die kunnen voorkomen zijn: een pijnlijke tong, diarree en gewichtsverlies. Het tekort aan vitamine B12 kan op den duur ook problemen geven op neurologisch gebied omdat het zenuwstelsel uiteindelijk wordt aangetast. De klachten beginnen met tintelingen of een dof gevoel in voeten en/of handen tot een zwaar gevoel in de benen en het moeilijker lopen. Andere verschijnselen zijn psychische stoornissen en coördinatieproblemen.    

Een bloedonderzoek kan aantonen of er een tekort aan vitamine B12 is. Of dit een zogenaamde pernicieuze anemie (kwaadaardige bloedarmoede) betreft kan nader worden aangetoond met een gastroscopie. In het geval van een pernicieuze anemie bestaat de behandeling uit het levenslang toedienen van injecties vitamine B12. De klachten verdwijnen na het toedienen van de injecties meestal al snel. 

Behandeling gastritis

Wat je zelf kunt doen bij klachten door gastritis


Wanneer bekend is dat het maagslijmvlies ontstoken is, kun je zelf een aantal zaken in acht nemen. Drink bijvoorbeeld geen alcohol en rook niet. Vermijd vette voeding en gebruik geen scherpe, pittige producten zoals mosterd, sambal, peper en andere scherpe specerijen. De stoffen in deze producten veroorzaken prikkels in de maag die de maag uitlokken tot het produceren van extra maagzuur. Dat veroorzaakt weer het overprikkelen van het slijmvlies. Eet liever drie tot vijf kleine maaltijden verspreid over de dag in plaats van twee grote maaltijden. Pijnstillers die behoren tot de non-steroïde ontstekingsremmers, de zogenaamde NSAID’s kun je beter alleen in uiterste nood gebruiken. Gebruik hiervoor in de plaats bijvoorbeeld paracetamol. Het is gebleken dat het aanpakken van stress ook verschillende maagklachten kan verzachten. In de apotheek is een middel zonder recept van de arts verkrijgbaar dat het maagzuur neutraliseert (antacida).  

Naar de (huis)arts

Wanneer de klachten aanhouden of verergeren of er is sprake van gewichtsverlies, is het raadzaam de arts te raadplegen. De arts zal vragen naar eet- en drinkgewoonten, leefstijl en het gebruik van medicijnen. Er kan een bloedtest gedaan worden of de ontlasting kan worden onderzocht. Hierbij wordt gekeken naar de aanwezigheid van de bacterie Helicobacter pylori. Wanneer er sprake is van bloedarmoede, kan dit duiden op bloedingen in de maag(wand). Er kan doorverwezen worden naar het ziekenhuis voor een endoscopie om de maag nader te onderzoeken.  

Medicatie

Als de ontsteking een gevolg is van besmetting met de bacterie Helicobacter pylori, zal de arts antibiotica voorschrijven. Daarnaast kan de arts ook medicijnen voorschrijven om de productie van maagzuur te onderdrukken. Als de gastritis veroorzaakt is door deze bacterie, dan geneest deze met het gebruik van deze medicijnen helemaal. De infectie kan wel weer een enkele keer terug komen, maar ook dan is een nieuwe behandeling voldoende. Maagzuurremmende medicijnen beschermen het maagslijmvlies tegen schadelijke inwerking van non-steroïde ontstekingsremmers als deze ontstekingsremmers door een patiënt moeten worden genomen. (Sommige non-steroïde ontstekingsremmers bevatten al deze beschermende medicatie, het zit dan samen in één tablet). 

Chronische gastritis

Chronische gastritis wordt onderverdeeld in twee verschillende types:  

Gastritis type A  

Gastritis type A wordt veroorzaakt door een auto-immuunziekte. Het immuunsysteem ziet lichaamseigen cellen en stoffen als lichaamsvreemd, en maakt antistoffen aan tegen het eigen maagslijmvlies. Hierdoor ontstaan beschadigingen en ontstekingen van het maagslijmvlies. Over de oorzaken van auto-immuunziekten is nog veel onbekend. Het is bijna zeker dat erfelijke aanleg een belangrijke rol speelt, in combinatie met invloeden van buitenaf. Er kan sprake zijn van afwijkingen in één of meer genen, waardoor men vatbaarder is voor een bepaalde auto-immuunziekte. Invloeden van buitenaf kunnen zijn: milieu-invloeden, veroudering, virusinfecties, chronische stress.  

Gastritis type B  

Dit type gastritis komt het meeste voor en wordt veroorzaakt door de bacterie Helicobacter pylori. Deze bacterie groeit in de slijmlaag waar hij bescherming krijgt voor de sterk zure sappen die door de maag worden aangemaakt. De bacterie kan de hele maag of alleen het laatste deel van de maag aantasten. De bacterie is ook de grootste veroorzaker van maagzweren. Het verstoort de normale afweer tegen maagzuur en het produceert giftige stoffen. De aanwezigheid van de bacterie blijft lange tijd onopgemerkt, omdat er geen symptomen waarneembaar zijn. Als er wel symptomen zijn, uit zich dat in indigestie of pijn of een onaangenaam gevoel in de bovenbuik. De bacterie wordt opgespoord in het bloed of in de ontlasting. Als er sprake is van besmetting, is de behandeling vrij eenvoudig. Gastritis geneest in dat geval snel met antibiotica en een maagzuurremmend medicijn. Deze medicijnen worden door de arts vaak in een kuur van 7 tot 14 dagen voorgeschreven. 

Complicaties gastritis

Omdat de symptomen van gastritis meestal vrij lang onopgemerkt blijven, kan de ontsteking na jaren leiden tot complicaties. De ontsteking van het maagwandslijmvlies kan bijvoorbeeld leiden tot maagzweren (die de symptomen doen versterken). De zweren kunnen ontstaan bij alle vormen van gastritis. De zweren kunnen bloeden. In dat geval komt het bloed naar buiten via de mond (braken) of via de ontlasting (donkere zwarte ontlasting). Aanhoudende bloedingen kunnen leiden tot bloedarmoede. Een zweer kan echter ook leiden tot perforatie van de maagwand. In dit geval kan de maaginhoud in de buikholte terechtkomen. De buikholte kan hierdoor ontstoken raken en het buikvlies wordt vatbaar voor een infectie.  

Littekenvorming bij en vernauwing van de maaguitgang komt wel voor bij eosinofiele gastritis. Het veroorzaakt ernstige misselijkheid en veelvuldig braken.  

De ziekte van Ménétrier (reuzenplooienmaag) brengt door eiwittekorten vochtophoping en weefselzwelling (oedeem) teweeg. Deze aandoening vergroot de kans op maagkanker met 10 procent. Eiwittekorten kunnen leiden tot bloedarmoede.  

Bij een klein percentage van personen met atrofische gastritis kan een aandoening ontstaan, genaamd metaplasie. Het is een aandoening waarbij de cellen van de maagwand veranderen en meer aanleg geven voor het ontwikkelen van kanker. In een heel klein aantal gevallen daarvan, krijgt de patiënt ook daadwerkelijk te maken met kanker. 

Eosinofiele gastritis

Eosinofiele gastritis is een vorm van gastritis waarbij de ontsteking van het slijmvlies wordt veroorzaakt door een allergische reactie. Bij de ontsteking van de maagwand hebben de witte bloedcellen de overhand. Het is een reactie van het immuunsysteem op materiaal in de maag afkomstig uit voedsel. Welke bestanddelen het betreft, is vaak moeilijk te achterhalen. Het houdt vaak verband met een voedselallergie of een spoelworminfectie. Spoelwormen komen vooral bij honden en katten voor. Mensen kunnen infecties krijgen veroorzaakt door het binnen krijgen van spoelwormeitjes. De spoelwormeitjes worden veel aangetroffen op plaatsen waar honden en katten hun behoefte doen (plantsoenen, tuinen en zandbakken). Kinderen lopen dan ook het meeste risico om besmet te worden. Het darmslijmvlies kan ontsteken als gevolg van een allergische reactie op eiwitten in de voeding. Er kunnen door beschadigingen kleine bloedinkjes ontstaan.

Klachten die ontstaan zijn: braken, diarree en verstopping. Uiteindelijk zullen klachten ontstaan op het gebied van weerstand en conditie. Deze allergische aandoening wordt vooral ontdekt bij zuigelingen en jonge kinderen. De allergische reacties komen voor bij een allergie voor koemelkeiwit, soja eiwit en kippenei. Eosinofiele gastritis wordt vastgesteld aan de hand van onderzoek van weefsel. Hiervoor wordt een onderzoek gedaan waarbij met behulp van een lange slang met een camera de maag wordt onderzocht (endoscopie). Het slijmvlies kan zo worden bekeken. Met een klein tangetje worden stukjes weefsel verwijderd. Deze worden onderzocht in een laboratorium. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de klachten. Vaak is een speciaal dieet nodig, soms ondersteund door medicatie. 

Ménétrier

De ziekte van Ménétrier is een vorm van gastritis. Omdat mensen met deze aandoening sterk verdikte plooien in het maagslijmvlies hebben, wordt het ook wel een reuzenplooienmaag genoemd. Deze dikke plooien kunnen geconcentreerd in een enkel gebied van het maagslijmvlies zitten (meestal hoog in de maag) of overal verspreid aanwezig zijn. De dikke plooien vormen samen één dikke laag slijmvlies. Deze laag verdringt de normale cellen van de maagwand. Hierdoor kan de maag minder zuur produceren. Ook gaat het ten koste van het aantal eiwitten van de maagwand. Daarnaast kunnen vergrote klieren en met vocht gevulde cystes in de maagwand bij deze aandoening voorkomen.    

De ziekte van Ménétrier ontstaat waarschijnlijk uit een abnormale reactie van het immuunsysteem of door een infectie met de bacterie Helicobacter pylori. De klachten bestaan uit maagpijn, soms gepaard met misselijkheid, braken, gebrek aan eetlust, gewichtsverlies en vermoeidheid. Het eiwitverlies zorgt voor een daling van het eiwitgehalte in het bloed, waardoor er oedeem (vochtophoping in het lichaam) kan ontstaan. De huisarts zal een diagnose stellen aan de hand van nader onderzoek. Er kunnen röntgenfoto’s worden gemaakt. Via een gastroscopie (een onderzoek waarbij men met een flexibele slang in de maag kan kijken) kan men uit de maagwand kleine stukjes weefsel weghalen. Deze worden in het laboratorium onderzocht.    

Een reuzenplooienmaag wordt behandeld met dezelfde medicijnen die men ook gebruikt bij een maagzweer. Het is een medicijn die het eiwitverlies zoveel mogelijk beperkt. Daarnaast wordt een eiwitrijk dieet voorgeschreven. In een enkel geval wordt (een deel van) de maag operatief verwijderd. Wanneer de bacterie Helicobacter pylori gevonden wordt, kan deze met antibiotica worden bestreden. 

Oorzaken en risico's

De verschillende vormen van gastritis hebben zo hun eigen specifieke oorzaak. De oorzaak van de ziekte van Ménétrier (reuzenplooienmaag) is niet bekend, maar men denkt dat het te maken heeft met een abnormale reactie van het immuunsysteem of een infectie, veroorzaakt door de bacterie Helicobacter pylori. Deze laatste bacterie is de hoofdveroorzaker van chronische gastritis. De bacterie is bij ongeveer de helft van de bevolking in het maagslijmvlies gehuisvest! De bacterie beschadigt de slijmlaag die niet meer goed haar werk kan doen, namelijk de maagwand beschermen tegen maagzuur. Het maagzuur bereikt de wand en veroorzaakt irritatie. De irritatie veroorzaakt op haar beurt de ontsteking. Chronische gastritis ontstaat ook vaak bij patiënten met ze ziekte van Crohn, een ziekte die ontstekingen veroorzaakt op meerdere plaatsen in het spijsverteringskanaal. Roken, het drinken van grote hoeveelheden alcohol of het slikken van aspirine of non-steroïde ontstekingsremmers kunnen ook een oorzaak zijn voor chronische en acute gastritis. Verder kan een acute of chronische gastritis ontstaan als gevolge van een ernstige ziekte, bijvoorbeeld bloedvergiftiging. Atrofische gastritis behoort tot de auto-immuunziekten. Het lichaam maakt hierbij antistoffen aan die het weefsel van het maagslijmvlies aantasten. Gastritis komt vaker voor bij personen ouder dan 50 jaar. Bij kinderen zie je de aandoening zelden. Mensen die veel alcohol drinken of roken hebben een groter risico. Erfelijkheid kan ook een rol spelen. Gastritis komt net zo vaak bij vrouwen als bij mannen voor. 

Symptomen gastritis

Bij chronische gastritis zijn er vaak geen symptomen duidelijk waarneembaar. De irritaties brengen als het ware jarenlang ongemerkt schade toe aan het maagslijmvlies. Ze zijn pas na jaren merkbaar en dan kunnen ze lijken op die van de acute gastritis. De klachten van de acute gastritis zijn over het algemeen heviger en ernstiger.

De algemene symptomen van gastritis zijn:
  • een naar gevoel of pijn in de maagstreek/ bovenbuik
  • gespannen buik
  • misselijkheid en braken
  • verlies van eetlust
Lees in de tips van de verschillende vormen van gastritis meer over de specifieke klachten.Bloedingen van de maagwand hoeven niet direct waarneembaar te zijn. Een bleke huid en moeheid kunnen duiden op bloedarmoede, een gevolg van de bloedingen. Bij atrofische gastritis komt de bloedarmoede voort uit een tekort aan vitamine B12. Het tekort wordt veroorzaakt omdat de maag dusdanig is aangetast dat het niet meer mogelijk is om de stof aan te maken die zorg voor opname van B12 in het lichaam. Een ernstige bloeding wordt waarneembaar wanneer de ontlasting zwart en teerachtig is of bij het braken van bloed.Raadpleeg bij ongerustheid de huisarts, maar maak in ieder geval een afspraak:
  • als de klachten langer dan twee weken duren of ernstiger of ondraaglijk worden
  • als de klachten steeds terugkomen
  • als de ontlasting zwart wordt of als bloed wordt gebraakt

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over gastritis

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!